ضرب الاجل تهران برای طرف غربی

دور هشتم مذاکرات برای رفع تحریم‌ها با برگزاری دو دیدار جداگانه یک‌ساعته انریکه مورا هماهنگ‌کننده گفت‌وگوها و میخائیل اولیانوف مذاکره‌کننده ارشد روسیه با علی باقری رئیس هیئت مذاکره‌کننده ایران ادامه یافت. پس‌از این جلسات نیز نشستی تقریباً سه‌ساعته میان مذاکره‌کنندگان ارشد ایران، اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی برگزار شد. پس از گفتگوهای روسای هیئت‌ها با یکدیگر هر سه کارگروه اقدامات هسته‌ای، ترتیبات اجرایی و رفع تحریم با حضور کارشناسان ایران و گروه ۱+۴ تشکیل جلسه دادند. این جلسات مجموعاً بیش از ۶ ساعت به‌طور انجامید و در جریان آنها ضمن بررسی و مرور متون مربوط به هریک از کارگروه‌ها، موارد اختلافی و ابهامات باقی‌مانده موردبحث قرار گرفت.
یکی از موضوعاتی که به‌صورت جدی و مفصل در طول دور هشتم مذاکرات، خصوصاً در جریان دیدارها با سه کشور اروپایی موردبحث قرارگرفته است، موضوع راستی آزمایی اجرای تعهدات طرفین بوده است. باوجودآنکه این ایده موردپذیرش همه طرف‌ها قرارگرفته است، اما به دلیل نو و بی‌سابقه بودن چنین ایده‌ای، تبدیل آن به متن و فرآیند اجرایی، ازجمله پیچیده‌ترین موضوعات مذاکراتی بوده است. هرچند هنوز بحث در این رابطه ادامه دارد، اما می‌توان گفت که پس از حصول توافق احتمالی در وین تا زمان شروع اجرای اقدامات جمهوری اسلامی ایران، دوره‌ای چندین هفته‌ای یا چندماهه وجود خواهد داشت که این دوره به‌عنوان «دوره آماده‌ساز» شناخته می‌شود. این دوره در عمل بخشی از فرآیند راستی آزمایی خواهد بود و در همین بازه زمانی است که مقدمات اداری، پیش‌قراردادها و تدارکات مربوط به تکمیل تعهدات طرف مقابل انجام می‌گیرد و تا پیش از تکمیل این فرآیند، اجرای گام‌های جبرانی جمهوری اسلامی ایران در موضوع هسته‌ای به قوت خود باقی خواهد بود. ازاین‌رو، عملاً فرآیند راستی آزمایی اقدامات طرف مقابل چندین هفته به طول خواهد انجامید.

• تضمین در مذاکرات چه معنایی دارد؟
در طول دور هشتم، طرف‌های غربی بارها تلاش کرده‌اند با فضاسازی رسانه‌ای موضوع تضمین‌های درخواستی از سوی ایران را خواسته‌های غیرقابل تحقق معرفی کرده و این موضوع را به‌عنوان مانع اصلی حصول توافق در وین به تصویر بکشند. این رویکرد در روزهای گذشته هم با مصاحبه مقام‌های آمریکایی و انتشار برخی گزارش‌ها در رسانه‌های غربی دنبال شده است.
ازاین‌رو، ضروری به نظر می‌رسد که منطق روشن جمهوری اسلامی ایران در موضوع تضمین‌ها برای مخاطب خارجی برجسته‌سازی و تشریح شود. باید تأکید شود که تنها در صورت وجود «تضمین‌های کافی» است که می‌توان در وین به توافق دست‌یافت.

• اختلاف‌نظر در واشنگتن و تردید هیئت آمریکایی
در روزهای گذشته موضع‌گیری‌ها و نامه‌نگاری‌های نمایندگان کنگره آمریکا علیه مذاکرات در وین افزایش‌یافته و حتی برخی سناتورهای دموکرات نیز به طرح انتقاد از توافق با ایران پرداخته‌اند. ناهماهنگی‌ها و تغییرات در مواضع طرف آمریکایی همواره یکی از عوامل کندی گفت‌وگوها در وین بوده و این موضوع چه در سطح اعضای هیئت آمریکایی و چه در سطح هیئت حاکمه آمریکا، بر روند گفت‌وگوها تأثیر منفی داشته است. باید توجه داشت که چه این ابراز مخالفت‌ها دارای اصالت باشد و چه بخشی از یک سناریوی مذاکراتی از سوی آمریکا باشد، در هر دو صورت چنین اقداماتی نه‌تنها به عقب‌نشینی هیئت ایرانی از مواضع خود منجر نخواهد شد، بلکه مذاکره‌کنندگان ایرانی را در پافشاری بر مسئله قابلیت اتکا توافق و موضوع تضمین‌ها مصمم‌تر می‌کند.
با توجه به تکرار مداوم ضرب‌الاجل‌ها و تاریخ‌های مختلف برای پایان مذاکرات در رسانه‌ها، باید گفت با توجه به پیشرفت قابل‌توجه به‌دست‌آمده در مذاکرات و نگارش بخشی زیادی از متون توافق نهایی، رسیدن به خط پایان مذاکرات و دستیابی به تفاهم در وین اکنون تنها نیازمند اتخاذ تصمیمات لازم از سوی طرف‌های غربی است و اگر این کشورها تصمیمات لازم را خصوصاً در دو حوزه رفع تحریم‌ها و موضوعات هسته‌ای بگیرند، می‌توان در مدت‌زمانی کوتاه، مذاکرات را جمع‌بندی کرد.
• لزوم تصمیم‌گیری طرف‌های غربی
مذاکرات در روزهای گذشته و به‌ویژه پس از بازگشت هیئت‌ها از پایتخت‌ها به مرحله‌ای رسیده است که موفقیت یا شکست گفت‌وگوها صرفاً به تصمیمات سیاسی طرف‌های غربی بستگی دارد. هرچند نمی‌توان وارد جزئیات گفت‌وگوها شد که اگر طرف‌های غربی تصمیمات لازمی را که به آن آگاه هستند، اتخاذ نمایند، می‌توان چند موضوع باقی‌مانده را حل کرده و ظرف چند روز به توافق نهایی دست‌یافت. خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران با رویکردی واقع‌گرایانه، منطبق با ملزومات توافق سال ۲۰۱۵ و در تناسب با تجربیات به‌دست‌آمده از عملکرد طرف‌های غربی تنظیم‌شده و اعمال فشار رسانه‌ای یا تلاش برای استفاده از اهرم زمان، اصول و دستورالعمل‌های مذاکراتی ایران را تغییر نمی‌دهد. هیئت ایرانی بر اساس همین اصول و دستورالعمل‌ها پیشنهاد‌ها و خواسته‌های روشن خود در موضوعات باقی‌مانده را روی میز قرار داده است و اکنون توپ کاملاً در زمین طرف‌های غربی است. در حالی که غربی ها به صورت مصنوعی برای پایان مذاکرات ضرب الاجل تعیین می کنند، در واقعیت این جمهوری اسلامی ایران است که با گرفتن یک موضع منطقی توانسته در اردوگاه کشورهای غربی اختلاف ایجاد کند. مناسبات بین المللی جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد که تهران تا ابد منتظر تصمیم گیری های اروپایی ها نخواهد شد. در وین این ایران است که به واسطه سیاست های چند جانبه گرایی برای آمریکایی ها ضرب الاجل تعیین کرده است.

• تلاش برای القاء شکاف و اختلاف‌نظر در ایران
در روزهای گذشته برخی رسانه‌ها و اندیشکده‌های غربی با برجسته‌سازی و تفسیر به رأی برخی اظهارنظرها، ادعای وجود اختلاف‌نظر و شکاف در مورد مذاکرات در وین میان مقامات جمهوری اسلامی را طرح کرده و تلاش نموده‌اند در بازی مقصر نمایی، ایران را به عدم تصمیم‌گیری و تردید در مورد نحوه پیشبرد مذاکرات متهم سازند. در این رابطه باید اشاره کرد که هیئت مذاکره‌کننده بر اساس دستورالعمل‌ها و اصول روشن، مذاکرات را در وین پیش برده و در مورد اهداف گفت‌وگوها و ویژگی‌های توافق نهایی میان نهادها و مقام‌های مسئول اتفاق‌نظر وجود دارد. گزارش مذاکرات و جزئیات گفت‌وگوها به‌صورت روزانه به نهادهای مربوطه منعکس‌شده و هم‌افزایی قابل‌توجهی میان دستگاه‌های مرتبط شکل‌گرفته است. همچنین باید یادآوری شود که برخلاف ایران که با سیاستی روشن و موضعی واحد در وین حضور یافته است، طرف آمریکایی از ابتدای گفت‌وگوها در سطح هیئت مذاکره‌کننده این کشور و هم در سطح سیاست داخلی دچار اختلاف‌نظر و ناهماهنگی بوده است.
• تشدید تحرکات رژیم صهیونیستی
هم‌زمان با پیشرفت گفت‌وگوها در وین و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای در مورد احتمال حصول توافق، تحرکات رسانه‌ای و سیاسی رژیم صهیونیستی برای اثرگذاری بر روند گفت‌وگوها افزایش‌یافته است. در این رابطه باید یادآور شد که با توجه به ماهیت مبتنی بر تنش رژیم صهیونیستی و همچنین مختصات احتمالی هرگونه توافقی در وین، نگرانی تل‌آویو طبیعی است و قابل پیش‌بینی هم بود که به‌زودی تلاش‌های رژیم صهیونیستی به امید تخریب روند گفت‌وگوها تشدید شود. اظهارات نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی مبنی بر لزوم تعیین ضرب‌الاجل برای گفت‌وگوها و درخواست وی از کشورهای اروپایی برای خودداری از توافق با ایران، به‌خوبی نشانگر میزان نگرانی این رژیم از روند و سمت‌وسوی گفت‌وگوها در وین است. همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد با پیشرفت مذاکرات در وین، تحرکات تبلیغاتی رژیم صهیونیستی علیه هرگونه توافق با ایران تشدید شده است. دولت آمریکا در واکنش به انتقادات عمومی و اظهارات تهدیدآمیز نخست‌وزیر و دیگر مقام‌های رژیم صهیونیستی، به سیاست دلجویی روی آورده و بر هماهنگی کامل با تل‌آویو تأکید کرده‌اند.
در این رابطه باید اشاره کرد که دولت آمریکا اگر واقعاً متعهد به دستیابی به توافق در وین است، باید از تلاش برای راضی کردن رژیم صهیونیستی که با هر توافقی با ایران و اساساً هر راه‌حل دیپلماتیکی در منطقه مخالف است، دست بردارد و سریعاً تصمیمات لازم را برای رسیدن به توافق نهایی اتخاذ کند. لازم است به طرف‌های آمریکایی یادآوری شود که حتی دونالد ترامپ که در زمان ریاست‌جمهوری‌اش با رژیم صهیونیستی روابط خانوادگی داشت، بعدها از گوش سپردن به تل‌آویو در موضوع ایران ابراز پشیمانی کرد.

• شائبه جبهه متحد ۱+۴
یکی از شایعات و ادعاهایی که طرف‌های غربی در روزهای گذشته در فضای رسانه‌ای منتشر نموده‌اند، تشکیل جبهه متحد ۱+۴ در برابر ایران در وین است. باید توجه داشت که این بار اول نیست که چنین ادعایی از سوی رسانه‌های غربی مطرح می‌شود. در ابتدای دور هفتم گفت‌وگوها نیز، تلاش برای نمایش اختلاف میان ایران، روسیه و چین، یکی از حربه‌های جریان رسانه‌ای طرف‌های غربی برای اعمال فشار علیه هیئت ایرانی بود و همین سناریو بار دیگر در حال تکرار است. این در حالی است که چه در ابتدای دور هفتم، چه پس‌ازآن و چه اکنون، رایزنی‌های مداوم و نزدیکی میان سه کشور ایران، روسیه و چین برقرار بوده است و در موضوع پیشنهاد‌ها اخیر ایران نیز این دو کشور از مواضع هیئت ایرانی اعلام حمایت کرده‌اند. بااین‌وجود، برخی طرف‌های اروپایی هم‌زمان با دامن زدن به شائبه رسانه‌ای همراهی روسیه و چین با خواسته‌های طرف‌های غربی، در اتاق مذاکره نیز تلاش کرده‌اند تا خواسته‌های خود را به طرف‌های دیگر تحمیل نمایند.